تعریف خوشنویسی، تایپ دیزاین و تایپوگرافی چیست؟
سلام دوستان من مسلم ابراهیمی هستم طراح تایپ و بنیانگدار فونت‌ایران
این قسمت دوم از سری ویدئو های آشنایی با مفاهیم پایه در تایپوگرافی هست
در این قسمت از خوشنویسی میگم و به تایپوگرافی می‌رسم.
یادمه یه زمانی از یه دوست صاحب‌نظر شنیدم که می‌گفت خوشنویسی فقط نستعلیق و نسخ و ثلث نیست. هر دست خط زیبایی می‌تونه خوشنویسی باشه.
آیا واقعا همینطوره؟
خب برای پاسخ به این سوال و اینکه خیلی ساده بدونیم تعریف خوشنویسی چیه طبق الگوی قسمت قبل من خوشنویسی رو در کنار یک مفهوم نزدیک به خودش قرار میدم.
دست‌نویس و خوشنویسی
این واضحه که ما پیش از تایپوگرافی و چاپ هرچی نوشته داشتیم بصورت دست نوشته بوده … حالا با قلم‌های مختلف … روی سطوح مختلف مثل گل، سنگ، چوب و پوست حیوانات … به همه اینا می‌گیم دست نویس. حالا اولین تلاش‌ها برای خواناتر و زیباتر کردن این دست نویس‌ها منجر میشه به پیدایش انواع خوشنویسی.
اما بهتره بدونیم که هر دست‌نوشته زیبایی خوشنویسی نیست.
تفاوت خوشنویسی با یک دست‌خط زیبا اینه که خوشنویسی یا همون calligraphy قواعد خاصی داره که همه اونو رعایت می‌کنن. اما دست خط هر شخصی هرچقد هم که زیبا باشه مخصوص به خودشه. یعنی فقط خود اون شخص می‌تونه اونطوری بنویسه در حالی که برای مثال خط نستعلیق چون قواعدش دقیقا مشخصه. همه می‌تونن آموزش ببینن و به همون شکل بنویسن.
یه جورایی میشه گفت خوشنویسی دیزاین شده اما دست‌خط شخصی به مرور و ناخوآگاه شکل گرفته.
مثلا در این حرف نون نستعلیق می‌تونید ببنید که ترتیب نوشتن، زاویه قلم ضخامت و اندازه‌ها دقیقا تعیین شده و برای همین در هر بار نوشتن شکل حروف تغییر نمی‌کنه.
در دست خط شخصی هم هر حرف یک شکل مخصوص به خودش داره اما احتمالا اینقدر حساب شده نیست و ممکنه در مواقع مختلف تغییر شکل بده.
حالا اگر شما بتونید هندسه دست خط خودتون رو در بیارید و از اون به بعد هم خودتون و هم دیگران بتونن طبق اون قواعد خط شما رو بنویسن اون وقت شاید بشه گفت دست خط شما هم یه خوشنویسی هست.
یکی دیگه از ویژگی‌های خوشنویسی اینه که وابسته به ابزار هست. مثلا شکل حروف در نستعلیق تحت تاثیر ابزار قلم‌نی و جوهر شکل گرفته.
و در خوشنویسی چینی شکل حروف کاملا تحت تاثیر ابزار قلم مو هست.
اما اکثر دست خط‌های شخصی ربطی به ابزار خاصی ندارن و ساده نوشته میشن.
خوشنویسی و تایپوگرافی
خب بلاخره وقتشه که بریم سر مسئله اصلی. تایپوگرافی چیه؟
برای درک بهتر تایپوگرافی لازمه قبلش بدونیم که تایپ چیه؟
و برای همین من بهتر دیدم تایپ رو بذارم کنار حروف الفبا و طبق معمول مقایسه کنم.
تایپ و حروف الفبا
درباره الفبا و نحوه شکل گیری اون در ویدئو قبلی گفتیم و نیازی به توضیح بیشتر نداره.
اما تایپ چه تفاوتی با حروف الفبا داره؟
در سیستم دست نویس و خوشنویسی ما حروف الفبا رو می‌نویسیم.
اما به همین حروف الفبا در سیستم چاپ میگن تایپ! ….. چرا؟
حروف موجود در سیستم چاپ مگه چه تفاوتی با حروف موجود در خوشنویسی داره؟
وقتی ما یک سری کامل حروف الفبا رو در شکل و اندازه هماهنگ با هم طراحی کنیم … که در یک سیستم نوشتن قابل تکثیر مثل فونت استفاده بشه ما تایپ طراحی کردیم.
حالا اگر شما لازم بود بجای فونت یک سری حروف برجسته برای حک کردن روی خشت‌های گلی هم بسازید باز هم لازم بود تایپ طراحی کنید یا یک سری شابلون استنسیل برای چاپ کردن روی دیوار …. فرقی نمی‌کنه. برای همه اینا ما باید یک سری حروف داشته باشیم که وقتی کنار هم قرار میگیرن نوشته نهایی به لحاظ ضخامت اندازه و شکل گرافیکی هماهنگ باشه.
این هماهنگی در خوشنویسی و دست نویس بصورت خودبخود ایجاد می‌شد اما وقتی یک سری حروف یا همون تایپ جدا از هم طراحی بشه و بخواد کنار هم قرار بگیره معمولا نتیجه خیلی نازیبا و نا هماهنگ میشه.
و این همون چیزیه که باعث میشه ما یک حرفه‌ی خیلی تخصصی داشته باشیم به اسم تایپ دیزاین.
تایپ دیزاین
با توجه به توضیحاتی که درباره تایپ دادم دیگه لازم نیست تایپ دیزاین رو با مفهوم مشابه مقایسه کنم.
وقتی کار شما این باشه که یک سری کامل حروف و علایم و اعداد رو بصورت هماهنگ طراحی کنید مخصوص استفاده در یک سیستم نوشتاری تکثیر پذیر مثل فونت میشه به شما گفت تایپ دیزاینر.
طراحی حروف معادل فارسی هست که برای تایپ دیزاین انتخاب شده و خب با توجه به توضیحاتی که درباره تفاوت واژه تایپ با حروف دادم میشه گفت معادل دقیقی نیست اما با توجه به اینکه ما معادل فارسی برای تایپ نداریم ناچاریم ازش استفاده کنیم.
تایپ دیزاینر
ما برای تایپ دیزاینر در فارسی معادل طراح حروف رو داریم. به فرض اینکه واژه طراحی رو به عنوان معادل دیزاین قبول کنیم اما واژه‌ی حروف، معادل تایپ نیست. پس طراح حروف درست نیست و فقط وقتی مجبوریم فارسی بگیم می‌تونیم ازش استفاده کنیم.
دقت کنید که هنوز ما اسمی از فونت نبردیم پس طراح فونت هم درست نیست.
حرفه تایپ دیزاین از زمانی بصورت جدی مرسوم میشه که گوتنبرک تکنولوژی چاپ با حروف جابجاشونده رو کامل می‌کنه.
چاپ مووبل‌تایپ یا همون حروف جابجا شونده کاملا وابسته به تایپ هست. حروف در دستگاه‌های چاپ بصورت قالب‌های برجسته باید از فلز ساخته بشن و اینطوریه که به مرور طراحان متوجه میشن که لازمه از محدودیت‌های ابزار خوشنویسی خودشون رو رها کنن و بر اساس محدودیت‌های دستگاه‌های چاپ شکل حروف رو طراحی کنن.
تایپوگرافی
حالا برگردیم به تایپوگرافی. خب با دونستن معنی تایپ و تایپ‌دیزاین فهمیدن معنی تایپوگرافی خیلی آسونتر میشه.
الان دیگه می‌دونید که هر اثر تجسمی که حروف توش استفاده شده باشه تایپوگرافی نیست.
هر کار پوستر که در اون از حروف استفاده شده باشه هم تایپوگرافی نیست.
تایپوگرافی تخصص استفاده درست از تایپ هست.
وقتی برای نوشته‌های یک پوستر تبلیغاتی فونت انتخاب می‌کنیم و فاصله حروف و ترکیب بندی نوشته‌ها رو تنظیم می‌کنیم.
وقتی در حال حروف‌چینی یک کتابیم و داریم طول و فاصله سطرها رو تعیین می‌کنیم. تا زمانی که در حال طراحی یک فرم ثبت‌نام برای یک وبسایت هستیم داریم تایپوگرافی می‌کنیم.
…
پس کارهای گرافیکی که با تکیه بر کار روی حروف خلق شده چی؟ به اینا چی بگیم اگر تایپوگرافی نیستن.
با من همراه باشید تا در ویدئو بعدی براتون درباره این آثار بگم.
همچینی در قسمت بعد درباره فونت خواهم گفت که می‌تونه موضوع جذابی برای همه دیزاینر‌ها باشه.
تا ویدئو بعدی خدانگهدار همه شما.
